Kiến trúc Pháp cổ hiện hữu tại làng cổ Bát Tràng

Ở làng gốm cổ Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội) có ngôi “nhà Tây” đã hơn 100 năm tuổi. Đến đây, ai cũng bày tỏ sự thán phục chủ nhân đã lưu giữ ngôi nhà gần như hoàn hảo suốt hơn một thế kỷ qua.

Ngôi biệt thự cổ của gia đình ông Lê Hồng Đức nằm giữa một không gian xanh mát, gần sông, gần đình. Người dân làng cổ Bát Tràng gọi ngôi biệt thự ấy là “nhà Tây” và xem nó là một trong những tài sản vô giá của cả làng.

Ngôi biệt thự nép mình trong không gian yên tĩnh của cây xanh và hoa (Nguồn: Mỹ Phương)

Theo chủ nhân ngôi biệt thự (năm nay đã 80 tuổi), thì ông là thế hệ thứ ba sinh sống tại đây. Khoảng 120 năm về trước, ông nội của ông, cụ Lê Quang Bưu, đã xây nên ngôi biệt thự này. 

Ông Lê Hồng Đức, chủ nhân đời thứ 3 của ngôi biệt thự (Nguồn: Sưu tầm)

Cụ Bưu quả là người có con mắt thẩm mỹ tinh tế bởi ngôi biệt thự của cụ xây dựa theo kiểu Pháp nhưng vẫn khéo kết hợp kiến trúc Việt. Phần lớn các nguyên liệu để xây tường, lát nền, lợp mái đều do những người thợ Bát Tràng dày kinh nghiệm sản xuất ra từ những xưởng gốm của làng. Nền nhà lát bằng thứ gạch men được nung 7 lửa. Tường gạch xây dầy dặn, vững chắc nhờ lớp vôi, mật và muối (thay vì sử dụng xi măng như bây giờ), lại có lỗ thông hơi hợp lý nên trong các phòng luôn mát về mùa hè, ấm về mùa đông. Mái lợp bằng ngói Bát Tràng, qua cả thế kỷ mà vẫn đỏ bóng, không bị rêu bám hay xô lệch. 

Lan can sắt được chở bằng đường biển từ Pháp về Hà Nội (Nguồn: Mỹ Phương)

Phòng khách của ngôi biệt thự (Nguồn: Mỹ Phương)

Ngôi biệt thự nhiều cửa sổ nổi bật giữa những ngôi nhà tranh, nhà gỗ thấp lè tè xung quanh. Công trình được hoàn tất đã gây "chấn động" khắp vùng đồng bằng ven triền đê sông Hồng.

Ngồi trong căn nhà cổ mát rượi, ngắm khoảng sân xanh màu cây và bày biện những lọ, bình, tranh gốm…, ai cũng cảm thấy yên bình, thư thái như 4 chữ trong 2 bức cuốn thư mạ vàng treo trên tường phòng khách: "Lưu thủy hành vân" (Nước chảy mây trôi). 

Chữ "Lưu thủy" (Nước chảy) (Nguồn: Mỹ Phương)

Bên chén trà thơm mùi hoa sói vừa ngắt ngoài sân, ông Đức cho biết, những hàng sứ tròn chạy trên trần mang ý nghĩa tượng trưng cho những giọt nước Phúc - Đức - Tài - Lộc mà tổ tiên truyền lại cho con cháu. Hoa văn trên trần cũng được kẻ vẽ, sơn màu cầu kỳ. 

Hoa văn trên trần cũng được kẻ vẽ, sơn màu cầu kỳ (Nguồn: Mỹ Phương)

Trải qua biết bao biến cố của thời gian nhưng “nhà Tây” vẫn vững chắc và được bảo tồn nguyên vẹn từ hình thái kiến trúc đến nội thất nhờ vào sự chu toàn của 3 thế hệ con cháu sinh sống tại đây. Những khung cửa sổ, cửa ra vào bằng gỗ vẫn còn đỏ; nền nhà sáng bóng, không một vết nứt vỡ; trên trần nhà, những họa tiết được kẻ vẽ vẫn lên màu tươi mới như ngày mới xây. Ông Đức luôn tự hào về ngôi nhà của gia đình mình.